در این پست از سایت ذکر و دعاهای قرآنی دعاگو 2agoo.com مطالبی مهم درمورد خواب و علم تعبیر خواب طبق قرآن و سنت را برای شما عزیزان قرار دادیم .
مطالبی مهم درمورد خواب و علم تعبیر خواب طبق قرآن و سنت,نکاتی درباره تعبیر خواب,علم تعبیر خواب,تعبیر خواب از دیدگاه قرآن و سنت,علم تعبیر خواب بر اساس سنت و قرآن
مطالبی مهم درمورد خواب و علم تعبیر خواب طبق قرآن و سنت
علم تعبیر خواب، علمی وهبی و خدادادی است، نه کسبی، و نمیشود از راه آموزش آن را فراگرفت. خداوند متعال به هر که بخواهد، استعداد تعبیر خواب و خوابگزاری عطا میکند. در بحث تعبیر خواب، علاوهبر ذوق و استعداد شخص معبّر و خوابگزار، طبیعت شخص خواببین، محیطی که در آن زندگی میکند، افکار و مشغولیتهایی که دارد، حتی فصل و موسمی که در آن بهسر میبرد، همچنین وضعیت اخلاقی و رفتاری وی، همه نقش دارند. گاه دو شخص یکجور خواب میبینند، امّا تعبیر خواب آنها بر حسب وضعیت هر یک متفاوت است. نکته دیگر اینکه اطلاعاتی که از تعبیر خواب بهدست میآید بر پایه قیاس و گمان است، نه علم قطعی و یقینی.
خوابها انواع زیادی دارند که سه نوع شناختهشده آنها در پرتو احادیث نبوی عبارت است از:
۱. بُشری (بشارت، مژده)، که در آن رسیدن خبر خوش و یا وقوع اتفاق نیکویی از جانب خداوند به انسان مژده داده میشود؛ به این نوع خوابها «مُبشّرات» [و رؤیاهای صادقه و صالحه] میگویند.
۲٫ خوابهای بد و ترسناک، که در این نوع خوابها غالباً شیطان دخل و تصرف دارد.
۳٫ حدیثالنفس، در این نوع خوابها انسان با خودش همصحبت میشود و این خوابها زاییده افکار و انعکاس اتفاقات روزمره پیرامون شخص است؛ در واقع دغدغههایی که شخص در طول روز با آنها دست به گریبان بوده است، در خوابش انعکاس مییابد.
گفتنیست انسان امروزی که اکثر گرفتار مشکلات و دغدغههای مادی یا روحی ـ روانی است، بیشتر خوابهایش از دو نوع اخیراند، یا شیطان در آنها دخل و تصرف دارد و یا اتفاقات و دغدغههای روزمره در خواب افراد انعکاس مییابد. در چنین شرایطی اگر شخص خواب پریشان و یا ترسناکی ببیند، دچار ترس و اضطراب شده و نگران میشود که نکند اتفاق بدی در انتظارش است؛ و اگر بهظاهر چیز خوبی در خواب ببیند، گمان میبرد که مژدهای به او رسیده است و به امیدهای واهی و خیالی دل میبندد. غالباً بیشتر افراد در هر دو صورت، از کسی یا کسانی که نسبتبه آنها اعتماد یا اعتقادی دارند، جویای تعبیر خوابشان میشوند. بنده بنا به تجربه شخصی، با این قبیل سؤالها بسیار مواجه شدهام؛ لذا ضروری دیدم در رابطه با این موضوع هر آنچه را که بهصورت صحیح و مستند از قرآن و احادیث نبوی و یا از علما و اولیاءالله ثابت است، گردآوری کنم.
علمای کرام میفرمایند که رؤیاهای صادقه، یکچهلوششم نبوّت هستند. تشریح این سخن این است که رسولاکرم، صلّیاللهعلیهوسلّم، قبل از اینکه به پیامبری مبعوث شوند و اولین وحی در غار حراء بر ایشان نازل شود، به مدت ششماه رؤیای صادقه میدیدند و هر آنچه را که ایشان در خواب میدیدند، به همان شکل در بیداری اتفاق میافتاد. کل دوران نبوّت آنحضرت، ۲۳ سال بود که ششماه یکچهلوششم آن میشود؛ بنابراین رؤیاهای صادقه را یکچهلوششم نبوّت گفتهاند. خواب پیامبران وحی بود، چنانکه فرمان قربانی کردن حضرت اسماعیل، علیهالسلام، در خواب به حضرت ابراهیم، علیهالسلام، وحی شد. خداوند متعال گاهی با رؤیاهای صادقه برخی بندگانش را نیز راهنمایی میکند. [بنابراین، «مُبشّرات» عبارت از همان رؤیاهای صادقه هستند که ثمره و میوه ریاضتها و مجاهدات روحیاند و باید آنها را بهمنزله پاداش و جزایی از جانب خداوند متعال تلقی کرد؛ زیرا اینگونه رؤیاها یکی از درجات کشف است.(شرقاوی، گامی فراسوی روانشناسی اسلامی: ۳۳۲)]
حقیقت خواب
قبل از هر چیز لازم است بدانیم حقیقت خواب چیست. خواب یکی از آیات و نشانههای خداوند است. هنگامیکه انسان به خواب فرومیرود، روحش از پنجره جسم خارج شده و به طرف عالم بالا و آسمانها به پرواز درمیآید و هر آنچه را که روح در این سیر و سیاحت مشاهده میکند، به شکل خواب در ذهن شخص مجسم میشود. سیدنا عمر فاروق، رضیاللهعنه، میفرماید: «آدمی چون به خواب میرود، روحش بهطرف آسمان عروج میکند. پیش از رسیدن روح به آسمان، هر آنچه را شخص در خواب میبیند، «حُلم» است [که تعبیری ندارد]؛ اما آنچه پس از رسیدن روح به آسمان میبیند، «رؤیا» است ـ که این خواب صحیح و درست است ـ».(ظاهری، الإرشادات فی العبارات: ص۱۱)
در قرآن کریم چندین واژه برای خواب آمده است، از جمله «حُلم» که جمع آن «أحلام» است، همچنین «منام» و «رؤیا». در احادیث نیز واژه «رؤیا» آمده است، و از خوابهای صادق و نیکو به «مُبشّرات» نیز یاد شده است، چنانکه در حدیث شریف آمده است: «از نبوّت، جز مُبشّرات چیزی باقی نمانده است». بهطورعام واژه «أحلام» برای خوابهای بد و ناپسند بهکار میرود و «رؤیا» برای خوابهای صادق و نیکو.
در اصل علم تعبیر خواب از معجزات حضرت یوسف، علیهالسلام، بود. رسولالله، صلّیاللهعلیهوسلّم، نیز اغلب بعد از نماز صبح خوابهای صحابه را تعبیر میکرد. خداوند متعال از میان امت رسولالله، صلّیاللهعلیهوسلّم، امام محمّدبنسیرین، رحمتاللهعلیه، را امام علم تعبیر خواب قرار داد، که علما تعبیرهای شگفتانگیز ایشان را گردآوری کردهاند. ابنسیرین میگوید که لازم نیست هر خوابی را که انسان میبیند دنبال تعبیر آن باشد، بلکه خوابی شایسته تعبیر است که از طرف الله تعالی به انسان نشان داده شود، و آن خوابی است که فرشته مأمور خوابها، «روحائیل»، آن را از لوح محفوظ به انسان نشان میدهد.(همان: ۱۲) علاوهبر ابنسیرین، بسیاری از علمای این امت نیز بهطور خدادادی با علم تعبیر خواب مناسبت داشته و دارند و وقتی خوابی برای آنان بازگو شود، تعبیر آن به ذهنشان القا میگردد.(همان)
گفتنیست هر آنچه را انسان در خواب میبیند، لازم نیست تعبیر آن به همان شکل باشد، چنانکه در حدیث نبوی از نوشیدن شیر به دستیافتن به علم تعبیر شده است. نکته مهم دیگر این است که از بیان خواب پیش هر کس جداً باید خودداری کرد؛ خواب را باید برای کسی تعریف کرد که هم عالم به کتابالله و سنّت رسولالله، صلّیاللهعلیهوسلّم، باشد و هم عامل به آن. مسئله مهم دیگر اینکه خوابهای بد و پریشان را که شیطان در ایجاد آنها نقش دارد، نباید برای کسی تعریف کرد، ممنوعیت این امر در روایات نیز آمده است. رسولالله، صلّیاللهعلیهوسلّم، در همین خصوص میفرماید: هنگامیکه یکی از شما خواب بد و پریشانی میبیند، بعد از بیدارشدن سهبار به طرف چپ خود تف کند و «أعوذبالله …» بخواند.
یکی از علایم خواب راست و رؤیای صادق این است که با جزئیاتش در خاطر شخص میماند؛ امّا خواب بیهوده و پریشان یا در ذهن نمیماند و اگر بماند به صورت پراکنده و نامفهوم است. کسی که خوابی دیده است، تا زمانیکه آنرا پیش یک عالم دین و فرد خیرخواه و نیکاندیش بیان نکرده است، پیش کس دیگری بازگو نکند؛ زیرا تعبیری که اولین شنونده خواب میکند، اکثراً به همان شکل برای ببینده خواب اتفاق میافتد.
یکی از ارادتمندان شیخالهند مولانا محمودالحسن، رحمتاللهعلیه، (رهبر مسلمانان هند) در خواب دید که مرغابیای از طرف شهر شاهجهانپور پرواز کرد و بر بام خانه او نشست. وی از شیخالهند جویای تعبیر خوابش شد. شیخالهند بهشوخی گفت: اگر به ما شیرینی بدهی ماهیانه بیست روپیه به تو حقوق کارمندی میرسد وگرنه یازده روپیه میرسد. [این واقعه بیش از یک قرن پیش اتفاق افتاده و در آن زمان ارزش روپیه با ارزش آن در حال حاضر بسیار متفاوت بوده است؛ همچنین در آن زمان یازده تا بیست روپیه حقوق متوسط یک کارمند جزء بوده است.] وی حیرتزده پرسید: حضرت شما عدد یازده و بیست را چگونه بهدست آوردید. شیخالهند پاسخ داد: از نشستن مرغابی بر بام خانهات این در دلم آمد که مرغابی پرنده حلالگوشتی است و آمدنش به خانه تو علامت دستیافتن تو به رزق حلال است. در زبان عربی به مرغابی بط میگویند، بط هم با تشدید و هم بدون تشدید نوشته میشود، و با حساب ابجد، ب معادل ۲ و ط معادل ۹ است. اگر ط را مشدّد بدانیم عدد ۲۰ بهدست میآید و بدون تشدید عدد ۱۱٫ در چنین وضعی خوابگزار مخیر است از دو صورت به اختیار خود یکی را برگزیند.
از این جریان برخی از جنبههای علم خوابگزاری نیز روشن میشود: اول اینکه تعبیر خواب را باید از یک عالم معتبر و باعمل پرسید؛ دوم اینکه خوابگزار مرغ را طبق علم و فهمش نشانه کسب رزق تعبیر کرد و برای بیان مقدار رزق بر حسب محاسبه و تشخیص خود عددی را ذکر کرد؛ دیگر اینکه لازم نیست اگر کس دیگری چنین خوابی دید، تعبیر آن عین همین تعبیر باشد.
مدت تحقّق تعبیر خواب
درباره اینکه تعبیر خواب پس از چه مدتی تحقّق مییابد، معیار مشخص یا اصول دقیقی وجود ندارد. آنچه در قرآن مجید آمده است، خواب دو تن از انبیا الهی، حضرت ابراهیم و حضرت یوسف، است. حضرت ابراهیم، علیهالسلام، در خواب دید که به ایشان از جانب خداوند امر شد فرزندش را قربانی کند، و ازآنجاکه خواب انبیا وحی است، ایشان برای اجرای فرمان الهی درنگ نکرد؛ خواب را با فرزندش درمیان گذاشت، او نیز برای تحقّق فرمان الهی آماده شد و هر دو به قربانگاه رفتند، اما کارد به حکم پروردگار اجازه بریدن گلوی حضرت اسماعیل را نیافت، و آندو از این آزمون الهی سربلند بیرون آمدند و در عوض، خداوند قوچی را برای قربانی فرستاد.
حضرت یوسف، علیهالسلام، نیز در خواب دید که یازده ستاره به همراه ماه و خورشید در مقابل ایشان به سجده افتادند. تعبیر این خواب طبق یک روایت پس از بیست سال و طبق روایتی دیگر پس از سیسال به وقوع پیوست، آنگاه که حضرت یوسف حاکم مصر شد و پدر و مادر و یازده برادرش جهت ادای احترام در مقابل ایشان سجده تعظیمی بهجا آوردند. [در برخی شرایع پیشین سجده تعظیمی و نه تعبّدی، برای ادای احترام جایز بود که آنهم در شریعت اسلام ممنوع گردید.]
حال سؤال اینجاست که خواب حضرت یوسف نیز خواب یک پیامبر الهی بود، پس چرا تعبیر آن با تأخیر همراه شد؟ در جواب باید گفت که تفاوت بین این دو خواب در این است که خواب حضرت ابراهیم حاوی فرمانی الهی بود که تأخیر در اجرای آن خلاف شأن پیامبری بود؛ بعکس خواب حضرت یوسف که حاوی فرمانی نبود، بلکه بهطور تمثیل اتفاقی به ایشان در خواب نشان داده شد که تحقّق عملی آن در آن زمان امکانپذیر نبود و پس از چند دهه و فراهم شدن شرایط به واقعیت پیوست.
علامه خلیل ظاهری به نقل از امام محمّدبنسیرین مینویسد که زمان تحقّق تعبیر خواب به اعتبار زمان دیدن خواب نیز متفاوت است، بهطور مثال:
۱٫ خوابی که در حصه ابتدایی شب دیده شود، حداقل بیست سال بعد تعبیر آن ظاهر میشود؛
۲٫ خوابی که در آخر شب دیده شود، تقریباً تعبیر آن زود ظاهر میشود؛
۳٫ خوابی که بعد از طلوع فجر دیده شود، تعبیر آن طی یک ماه به وقوع میپیوندد؛
۴٫ نهایت مدت تحقّق خواب بیست سال است، چراکه تعبیر خواب حضرت یوسف، علیهالسلام، پس از بیست سال به وقوع پیوست.(همان: ۱۳) والله أعلم.
این را نیز باید بهخاطر سپرد که این محاسبهها بر مبنای قیاس و تخمین است و قطعی نیست؛ زیرا در این باره احکام و توضیحات واضح و روشنی از قرآن و سنّت در دست ما نیست.
چند نکته پیرامون تعبیر خواب
باید دانست که خواب دیدن در اختیارآدمی نیست؛ بر همین اساس اگر شخصی خود را در بهشت در میان خیل فرشتگان دید، امّا رفتار و کردارش خلاف شریعت بود، با دیدن چنین خوابی در شمار نیکان و صالحان قرار نمیگیرد. همچنین اگر شخصی خود را در میان آتش جهنّم دید، این شخص با دیدن این خواب در شمار فاسقان و کافران قرار نمیگیرد. البته اینگونه خوابها میتواند یک نشانه و علامت باشد؛ دیدن بهشت نشانه اینکه شخص توفیق مییابد عمل شایسته و نیکی انجام دهد، و دیدن جهنّم نشانه اینکه شخص به عمل بدی مبتلاست و باید از آن پرهیز کند.
بعضی از مردم برای خواب اهمیت فوقالعادهای قائلاند و باور دارند که بر اثر خواب دگرگونیهایی در زندگیشان پدید میآید. چنانکه قبلاً گذشت دیدن یا ندیدن خواب در اختیار انسان نیست؛ بههمین علت هیچ حکم و سزا و پاداشی بر آن مترتب نیست.
در بین مردم مشهور است که اگر کسی در خواب ببیند که شخصی فوت کرده است، عمر آن شخص فزونی مییابد. بنیاد این پندار بر این تصور استوار است که تعبیر خواب برعکس ظاهر میشود، درحالیکه چنین پنداری هیچگونه اساسی ندارد.
از بعضی روایات چنین برمیآید که تعبیر برخی خوابها در حق دیگران ظاهر میشود. مثلاً گاهی تعبیر خواب در حق نزدیکان، یا فرد همنام و یا همشکل ظاهر میشود. علامه ابنشاهین ظاهری در کتاب «تعبیرخواب» روایتی را ذکر کرده است که رسولخدا، صلّیاللهعلیهوسلّم، در خواب دید که ابنابیالعاص پس از وفات در بهشت است، درحالیکه او مشرک بود؛ بنابراین رسولاکرم، صلّیاللهعلیهوسلّم، برای عتاببناسید دعا کرد تا خدا او را وارد بهشت کند، چرا که عتاب، رضیاللهعنه، شبیه و همشکل ابنابیالعاص بود.
اگر خوابی تکرار شد حتی بعد از اینکه تعبیر آن به وقوع پیوسته بود، از سه حالت خالی نیست: ۱ـ یادآور نعمتی است که شکر آن را بهجا آورده نشده است؛ ۲ـ از گناهی برحذر میدارد که شخص از ارتکاب آن توبه نکرده است؛ ۳ـ خبر از قرضی میدهد که بر گردن میت است.
ازآنجا که توده مردم به خواندن کتابهای تعبیر خواب علاقه نشان میدهند، امروزه انتشار این قبیل کتابها رونق بسیاری یافته و به منبع درآمدی برای برخی ناشران تبدیل شده است. در این تعبیرنامهها فهرستی طولانی از اسامی چیزهای مختلف ذکر شده و توضیح داده شده که دیدن آنها در خواب چه تعبیری دارد. خواببین برای تعبیر خوابش به این کتابها مراجعه و طبق آنچه در کتاب آمده خوابش را تعبیر میکند؛ درحالیکه اکثر این تعبیرنامهها غیرمستند هستند و ممکن است استفاده از آنها برای تعبیر خواب پیامدهای بدی نیز به دنبال داشته باشد. خوابگزاران این اصل را درباره تعبیر خواب بیان کردهاند که اکثر خوابها طبق اولین تعبیر ظاهر میشوند؛ حال اگر فرد عادی و ناآگاهی با مراجعه به این نوع کتابها خوابش را اشتباه تعبیر کند، امکان دارد تعبیر خوابش همانگونه رخ دهد و وی به مشکل و پریشانی گرفتار شود. مثال این تعبیرنامهها به کتابهایی میماند که حاوی فهرست داروها هستند و در آنها توضیح داده شده که هر دارو چه خاصیتی دارد و دوای چه درد و بیماریی است. اگر برای درمان بیماریها، مراجعه به کتابهای داورشناسی کفایت میکرد، در آن صورت نیازی به پزشک و به بیمارستان نبود. پس برای آگاهی از تعبیر خواب، مراجعه به کتابهای تعبیر خواب توصیه نمیشود و شایسته است برای دریافت تعبیر خواب به عالمان آگاه و باعمل و کسانی که در زمینه خوابگزاری مهارت دارند مراجعه شود و نباید شخص خوابش را برای افراد بیعلم و ناآگاه بیان کند.