شهر زیرزمینی نوش‌آباد یکی از حیرت انگیزترین شهرهای زیرزمینی جهان است. این شهرزیرزمینی در شهر نوش‌آباد کاشان واقع شده است. سابقه این شهر به حدود هزاروپانصد سال پیش و دوره ساسانی بازمی‌گردد، گفته شده این شهر از پایتخت های حکومت ساسانی در دوره حکومت انوشیروان بوده است.. این شهر زیرزمینی در سال ۱۳۸۵، به صورت کاملا اتفاقی توسط فردی که در منزل خود در حال حفر چاه بوده، کشف شد.

شهر نوش‌آباد

نوش‌آباد از مناطق باستانی و تاریخی شمال اصفهان است. این شهر که به عنوان یکی از پایتخت‌های ساسانیان در دوره انوشیروان شناخته می‌شود، در پنج کیلومتری کاشان (شهر تپه‌های باستانی سیلک) قرار گرفته است. شهر نوش‌آباد دارای دوازده هزار نفر جمعیت است. دهخدا نام شهر را از ریشه انوشه به معنای جاودانی می‌داند. در این شهر علاوه بر شهر زیرزمینی اویی، مسجد جامع و مسجد امام علی از آثار دوره مغول، قلعه خشتی سی زان، و پل تاریخی اسحاق‌آباد از آثار دوره سلجوقی از جاذبه‌های خاص گردشگری شهر نوش‌آباد هستند.

همچنین مسجد عتیق نیز که سابقه‌اش به دوران سلجوقی می‌رسد& از مهم‌ترین جاذبه‌های شهر است. نوش‌آباد نیز مثل دیگر شهرهای این منطقه از شهرهای قدیمی است. شهر نوش‌آباد دارای قدمت بسیار زیادی است، اما آنچه شهر را معروف کرده و بر سر زبان‌ها انداخته، وجود شهر زیرزمینی اویی است. این شهر بسیاری از علاقه‌مندان تاریخ، هنر و باستان‌شناسی را همواره به سمت خود می‌کشاند.

شهر زیرزمینی اویی

آنچه به نام شهر زیرزمینی «اویی» معروف شده است، ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانه‌ای باریک تو در تو و اتاق‌هایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. عمق شهر اویی را بین ۴ تا ۱۶متر تخمین زده‌اند و وسعت آن به قول اهالی منطقه، تا بیرون از حصار تاریخی شهر گسترده شده و ۴ کیلومتر تخمین زده شده است. این مجموعه که به‌صورت دست‌کن زیر بافت شهر نوش‌آباد به‌صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌ها و کانال‌های متعددی در ۳ طبقه ایجاد شده است بر دیواره‌های آن آثار برخورد لبه شیء تیز دیده می‌شود و با توجه به ‌سختی جنس زمین این منطقه، باستان‌شناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وسایلی که برای حفاری استفاده می‌شده، باید از جنسی شبیه الماس برخوردار بوده باشد.

 معماری شهر

طبقه اول در حقیقت کوره‌راه‌ها و دالان‌هایی بوده است برای گمراه کردن تعقیب‌کنندگان احتمالی. طبقه دوم و سوم محل پناه گرفتن و زندگی در مواقع خطر و ذخیره آذوقه است. ورودی‌‌های متعددی برای شهر زیرین شناسایی ‌شده که بسیاری از آنان توسط سیلاب‌ سال‌های دور مسدود شده است. شهر دارای راه‌روهای پیچ در پیچ، اتاق‌های کوچک و بزرگ، تله‌های پدافندی و دفاعی بوده‌اند که گویا در هنگام هجوم دشمن استفاده می‌شده‌اند. وسعت این شهر به دلیل ارتباط بین محلات آن و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده است و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است. این معماری دست کم در شهر نوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده شده است. بجز ورودی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان بین صدوهفتاد تا صدوهشتاد سانتی‌متر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه سوز به چشم می‌خورد.

در بعضی قسمت‌ها نیز دیوار سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده است که در بعضی از اتاق ‌ها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء می‌شود. ورودی شهر زیرزمینی نوش‌آباد، راهرویی باریک به اندازه یک نفر است، زمانی که به داخل شهر وارد شوی، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. دالان‌های تنگ با ارتفاعی کمتر از یک انسان ایستاده، فرد را به بخش‌های داخلی شهر می‌رساند.

چاه‌های عمودی نقش راه‌های ارتباطی طبقات را ایفا می‌کنند و چاه‌های به شکل U برای تهویه هوا بوده است. از خانه‌های مردم و مراکز اجتماعی چون حمام و مسجد و نیز قلعه کنار شهر به اینجا راه داشته است. فضاهای در نظر گرفته شده برای شهر در حد فضاهای ضروری است و سیستم تهویه آن براساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کند که گردش و تصفیه هوا برای تنفس در آن را امکان‌پذیر می‌سازد. حجره‌های کوچک به ابعاد دو متر در دو متر، سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب از جمله فضاهای این شهر زیرزمینی است.

گفته شده در زمان حملات مغولان، از این شهر برای امنیت مردمان استفاده می‌شد. بسیاری از جزییات شهر در اثر سیلاب و گذشت زمان از بین رفته، ولی سفالینه‌هایی پیدا شده که به ۱۸۰۰ سال پیش و به عصر ساسانیان بر‌می‌گردد که در دوره صفویه تا عصر قاجار مورد استفاده بوده است.

برای وارد شدن به شهر رویایی و زیبای اویی فقط از یک ورودی می‌توان وارد شد و پس از گذراندن چهل و پنج پله با ساختاری متراکم و راهروهای فراوان در عمق زمین روبرو می‌شویم که پس از گذراندن آن‌ها به قسمت‌های اصلی می‌رسیم. این شهر زیبا و خاص در سال ۱۳۸۵ با شماره ۱۵۸۱۶ ثبت میراث فرهنگی شد.

شهر اویی پرجاذبه‌ترین شهر نوش‌آباد است که هر ساله گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند. هنوز هم بسیاری از گردشگران از وجود این شهر بی‌اطلاع هستند.